Achteraf is het goed aan te wijzen. Het moment waarop je de beslissing nam. Waarna alles veranderde.
Dat moment staat echter nooit op zichzelf. Je groeit ernaar toe. Je hebt er met anderen over gesproken. Over nagedacht, je erin verdiept. Terugkijkend is het een logisch besluit, onvermijdelijk zelfs. Maar sta je er middenin, dan is het zicht soms knap lastig. Overzie je niet alles. En komt het aan op durven. Doen. Springen.
Historie
In de Philharmonie Haarlem heet directeur Jaap Lampe de aanwezigen van het Congres Podiumkunsten 2017 welkom en vertelt over de geschiedenis van de zaal, die in de 19e eeuw werd opgericht als herensociëteit. Een eeuw later werden de loges aangebracht en werd het beroemde orgel geïnstalleerd. Vanaf dan is het een concertzaal die later nog wordt uitgebreid met meer zalen.
Nu, in de 21e eeuw klinkt de roep voor elk theater om niet alleen aanbieder te zijn van culturele activiteiten. Maar een speler te zijn in de publieke ruimte. Een huis te zijn waar verschillende stadgenoten komen, van verschillende leeftijden en levensstijlen; bezoekers die niet alleen willen consumeren, maar ook willen meedoen, delen van het programma bepalen, bijvoorbeeld. Een huis dat thema’s vaststelt en agendeert en dat ook buiten de muren treedt.
Urgentie
Lucas de Man verwoordde het weer treffend tijdens die opening. Een speech die hij overigens 4 jaar geleden ook hield en die daarmee nog urgenter is geworden. De oproep van De Man om Professioneel Schijt te hebben stimuleert om te springen, zonder precies te weten waar het eindigt. Om de rol naar je toe te trekken. Om dat niet alleen te doen, maar samen met kunstenaars en anderen: samenwerking als filosofie en niet als modetrend.
Vrijplaats
Hoe ziet die nieuwe rol eruit? Het verschilt per stad, wat wel en niet werkt, natuurlijk. Het is vooral doen en zelf uitvinden. Toch gaven de Man en ook de andere sprekers Aat Vos en Thijs Broere goede handvatten en aanwijzingen.
‘De plek als startpunt van een gesprek’ klonk het. ‘Een plek waar beleefd wordt, waar samen herinneringen worden opgebouwd’. Een plek die informeel is en niet alleen vóór de bezoeker is, maar ook dóór. Met name dat laatste is interessant en roept ook meteen vragen op. Hoe opereer je als gelijkwaardige partners ? Met wie?
Vereisten
Wat is nodig om zo’n plek te creëren? De succesvolle voorbeelden lieten zien dat loslaten nodig is. Loslaten van de grip op het hele programma. De ruimte delen. Het gaat over het verdiepen in die stadgenoten en die groepen die nu niet komen. Hen opzoeken en een gesprek voeren. Dat vraagt dus nogal wat van theaterdirecteuren van nu! En roept de vraag op hoe de huidige organisatie daar komt.
Betrekken/betrokken
Dit kan alleen door je af en toe los te weken van de dagelijkse gang van zaken en gewoonten. Door ‘de agenda een middag leeg te maken’, zoals VSCD directeur Hedwig Verhoeven aanraadde en om dit met medewerkers te bespreken. Dat is natuurlijk een goed begin. Vaak zit in elk team meer creativiteit, talent en kwaliteiten dan wordt gebruikt.
Maar betrek ook anderen. Praat met inwoners, scholen, instellingen en bedrijven. Ga op onderzoek uit in eigen stad en regio. Zie de verschillende zienswijzen, hoor de verschillende geluiden. Haal expertise binnen over allerlei onderwerpen. En kies.
Kies en spring. Kijk waar je uitkomt. Organiseer vervolgens de tijd, het geld, de manuren die nodig zijn. Want dit is pas het begin!