Het piept en het kraakt. Rara, wat is het? Het zijn de systemen, ontworpen in een vorige eeuw en in stand gehouden in de 21-ste eeuw, een eeuw die de puberleeftijd inmiddels heeft bereikt.

Niet dat er niets is veranderd of aan het veranderen is. Integendeel, in de podiumkunsten is een aantal radertjes omgezet. Ontwikkelingen, bijvoorbeeld rond contracten en beloning, zijn algemeen bekend en inmiddels door onderzoek gestaafd: meer dan in andere sectoren is de hoogte van beloning sterk gedaald en werken de meeste mensen met een contract voor bepaalde tijd of als ZZP-er.

Wij en Zij
De ZZP- praktijk is niet uitgerust met bijvoorbeeld verzekeringen bij ziekte of arbeidsongeschiktheid. WW-rechten nemen af, waardoor juist flexwerkers worden getroffen. In de organisaties neemt het ‘wij-zij’ gevoel toe, door de ongelijkheid in de afspraken met verschillende medewerkers.

Het aanpassen van een enkele radertjes zorgt nog niet voor een nieuwe beweging. Daarvoor staan ze teveel op zichzelf. Wil het systeem in zijn geheel een nieuwe wending maken, moeten meerdere radertjes worden aangepast en met elkaar in verbinding zijn.

Ondertussen lopen de emoties op en neemt het ongeduld bij werkenden in de sector toe. Op Facebook worden berichten gedeeld over het zeer beperkte aantal acteurs in Nederlands dat nog over een vast contract beschikt. En discussie gevoerd over het besluit van de nieuwe organisatie Theater Rotterdam om helemaal geen acteurs meer in dienst te nemen. Hoort het in dienst nemen van acteurs bij de functie van een theaterbedrijf van die omvang? Kan, mag of moet een theaterbedrijf zich ook anders organiseren in deze tijd?

Wetende dat oplossingen voor de verschillende radartjes gevonden moeten worden, voordat een nieuw systeem soepel verloopt, is de vraag hoe we dit oplossen.

Hoe kunnen we dat slim aanpakken?
Mogelijk in een Living Lab, zoals bij Hogeschool Zuyd? Daar werken verschillende teams aan verschillende problemen, die samen bijdragen aan innovatie van het onderwijs en daarbij studenten actief betrekken. Een levend laboratorium, waarin prille ideeën pruttelen en concepten getest worden.

Hoe zou een Living Lab eruitzien voor de podiumkunsten? Ik stel me voor dat de casus van Theater Rotterdam getoetst wordt aan een code Fair Practice. Als casus bij het vraagstuk ‘Hoe kun je een organisatie vernieuwen en dit combineren met goed werk/opdracht-geverschap?”.

Maar ook de vraag hoe je studenten voorbereidt op de beroepspraktijk als het gaat om loopbaanontwikkeling en inkomensvorming. Of een vraag over de (intrinsieke) motivatie van velen, die ver brengt, maar ook verandering kan tegenhouden.

Afdeling research en development
Een lab of proeftuin waarin wordt ontwikkeld, getest en uitgeprobeerd met deelname van allerlei werkenden in de sector, met verschillende expertises en disciplines; de afdeling research en development voor de sector.

Hierin investeren is niet cynisch, zoals Alexander Nieuwenhuis in de Theaterkrant betoogt, met als argument dat het geld dan wéér niet naar de beloning van kunstenaars gaat.
Een gezonde podiumkunstensector werkt constant aan innovatie, zodat het systeem zich blijft ontwikkelen. Juist met als doel dat kunstenaars en andere werkenden in de podiumkunsten ervan kunnen leven.